fascism. 1. The authoritarian political system and totalitarian social regime evolved by Benito Mussolini and his followers of the Fascist party in Italy between 1922 and 1943; also: any regime like that of the German Nazis or the Spanish Falngists inspired by the Italian model or comparable to it. 2. Any program which advocates the destruction of democratic parliamentarianism, personal liberty, and a pluralistic social order and demands instead the institutions of a political dictatorship supported by a single hierarchically organized party, the regimentation of all forms of social and economic activity under a regime of totalitarian government control, and the extensive use of force, violence, and arbitrary power in the process of government. Although similar in many respects to totalitarian communism fascism has historically been more sympathetic toward private capitalism and has received support from the Marxist Left. Fascist ideas have had no great currency in the United States although they were advocated by the Silver Shirts and the German-American Bund before World War II and, afterward, by the American Nazi party and similar organizations (Edward C. Smith & Arnold J. Zurcher, "Dictionary of American Politics", BARNES & NOBLE BOOKS, New York, 1968).
Fascism.
(1) Specifically, the Fascist Movement formed in 1919 which Mussolini led to power in Italy (1922-45). The Italian word, fascismo, is derived from the fasces, the bundle of rods with a projecting axe which was carried before the consuls as the insignia of state authority in ancient Rome.
(2) Generically, similar authoritarian movements in other countries, such as Nazism in Germany, the Falange in Franco's Spain, the Iron Guard in Romania, and Sir Oswald Mosley's British Union of Fascists.
(3) More particularly in the form 'Fascist', a term of political abuse much used by the Communists both before and after World War II to discredit their , whether genuinely Fascist, Conservatives, or Social Democrats, and to promote their tactics of building up anti-Fascist coalitions under Communist leadership.
Fascism was a product of the deep-seated social and economic crisis in Europe which followed World War I. It produced no coherent system of ideas, and the various Fascist movements reflected the very different national backgrounds of the countries in which they developed. None the less there were a number of common traits. All were strongly Nationalist, violently anti-Communist, and anti-Marxist; all hated Liberalism, Democracy, and parliamentary parties, which they sought to replace by a new authoritarian state in which there would be only one party, their own, with a monopoly of power, and a single leader with charismatic qualities (see Charisma) and dictatorial powers; all shared a cult of violence and action, planned to seize power, exalted war, and with their uniforms, ranks, salutes, and rallies gave their parties a para-military character. In their political campaigns, they relied heavily on mass propaganda and terrorism; once in power, they used the power of the State to liquidate their rivals without regard for the law.
Racism and Antisemitism were strongly marked features of some Fascist movements (e.g. the German) but not all (e.g. the Italian). Fascist movements made a strong appeal to many ex-officers and N.C.O.s resentful of the results of World War I and unwilling to return to civilian life (the 'front' generation); to various groups in the middle and lower middle classes who felt their position in society threatened by inflation, economic depression, the organized working-class movement, and the spectre of revolution; and to youth attracted by the cult of action and the denunciation of 'the System'. Their nationalism and anti-Marxism won them sympathy and sometimes support from the traditional parties of the Right and the Army. Originally radical in many of their demands, they shed most of these when they came to power, though they represented a new Elite drawn from social groups very different from the old ruling classes.
The product of World War I and the social upheaval and economic depression which followed the war, Fascism was discredited by the total defeat of the Fascist states in World War II. A number of Neo-Fascist parties have appeared in Europe since the war, though without achieving any real success. Regimes with features borrowed from Fascism have appeared in other continents, e.g. Peronism in Argentina, but in circumstances better understood in the context of their own national histories than in those of inter-war Europe (Edited by Alan Bullock and Oliver Stallybrass, "The Fontana Dictionary of Modern Thought", FONTANA/COLLINS, London 1981).
FASZYZM
Termin "faszyzm" uzywa sie na okreslenie masowych ruchow politycznych i ideologii posiadajacych skrajnie antymarksistowski, nacjonalistyczny, antydemokratyczny i antyliberalny charakter, zmierzajacy do stworzenia totalitarnego i monopartyjnego panstwa.
Samo zas slowo "faszyzm" wywodzi sie od wloskiego fascismo, od fascio - wiazka, zwiazek. Jakkolwiek najwczesniej ruch faszystowski rozwiniety zostal przez Benito Mussoliniego we Wloszech (1922-1943), to za jego odmiane uznaje sie wersje niemiecka Adolfa Hitlera (1933-1945). Czesto jednak doktryne narodowych socjalistow w III Rzeszy nazywa sie nazizmem, kladac nacisk na jej odrebnosc od faszyzmu.
Faszyzm pojawil sie nastepnie w innych krajach: Portugalii (Salazar), Hiszpanii (Franko), a w czasie II wojny swiatowej - w Chorwacji, Rumunii, na Wegrzech i na Slowacji. Dalsze odmiany faszyzmu funkcjonowaly w Argentynie i Grecji.
Bylo kilka przyczyn, ktore zadecydowaly o powstaniu i pozniej wielkiej popularnosci tego ruchu. Jako pierwsza wypada wymienic rozczarowanie rezultatami I wojny swiatowej i postanowieniami traktatu wersalskiego. Nastepna, to brak pracy i godnego miejsca w spoleczenstwie dla milionow wracajacych z wojny zolnierzy. Juz wkrotce po zakonczeniu walk wojna jawila sie jako okres wielkiego braterstwa i solidarnosci zolnierskiej. Sprzyjalo to rozwijanym idealistycznie wizjom o mozliwosci zbudowania rownie braterskiego spoleczenstwa. Ostatnia wazniejsza przyczyna, ktora wplynela na wzrost popularnosci ruchow faszystowskich w Europie, bylo powstanie pierwszego panstwa komunistycznego. Podsycana stale przez burzuazje obawa przed komunizmem nakazywala poszukac ratunku w ruchu politycznym gloszacym hasla powstrzymywania komunizmu, jednoczesnie oferujac rozwiazanie problemow spolecznych mniej radykalnymi metodami.
Ideologia faszystowska krytykowala przede wszystkim indywidualizm, bedacy podstawa liberalizmu gloszacego, ze zasadnicza wartoscia jest jednostka ludzka z naleznymi jej prawami i wolnosciami.
Indiwidualizmowi przeciwstawial faszyzm podporzadkowanie jednostki dobrom nadrzednym. Obca faszyzmowi byla rowniez idea rownosci - czy to w sensie rownosci wobec prawa, czy tez ekonomiczna, bowiem egalitaryzm sprzeczny jest naturze ludzkiej. W spoleczenstwie - zdaniem faszystow - toczy sie permanentna walka o byt, w ktorej slabszy ulega silniejszemu. Walke uwazali oni za naturalny mechanizm tworzenia elit, przy czym o tym, komu nalezy sie najwiecej, decydowac mialy zaslugi wobec panstwa. W tym samym ruchu negowano idee humanizmu i pacyfizmu. Nie znalazly rowniez uznania w oczach faszystow idee demokracji i parlamentarzymu - z jednej strony obce naturze ludzkiej, z drugiej sprzyjajace urzedom najmniej wartosciowym, slabym jednostkom.
Niewatpliwie idea zaakceptowana przez wszystkie odlamy faszyzmu byl nacjonalizm, a wiec ideologia i polityka podporzadkowujaca wszystko interesowi wlasnego narodu, zadajaca dla niego socjalnych przywilejow i dyskryminujaca inne narody.
Stad tez pojawiajacy sie w faszyzmie relatywizm, stanowiacy, ze wszystko jest dobre i moralne, jezeli sluzy wlasnemu narodowi. Nacjonalizm wystepowal czesto - charakterystyczne szczegolnie dla faszyzmu niemieckiego - obok rasizmu i antysemityzmu. Skrajnym przejawem nacjonalizmu faszystowskiego byla hitlerowska koncepcja "narodu panow" i "nadczlowieka". Koncepcja "narodu panow" osadzona zostala na tezie, iz rasa aryjska uosabia najdoskonalsze cechy rodzaju ludzkiego. W "Mein Kampf" ta teoria nierownosci ras i kulturowej roli Germanow przedstawiona zostala w formie alegorii walki Dobrego ze Zlem. Wedlug tej alegorii ucielesnieniem wszelkiego dobra jest rasa aryjska, ucielesnieniem zas wszelkiego zla jest postac "wiecznego Zyca".
Istotne znaczenie posiadala w ideologii faszystowskiej zasada darwinizmu spoleznego, usprawiedliwiajaca wlasna zaborczosc i dazenie do dominacji nad innymi. W mysl tej zasady faszysci glosili pochwale wojny, uwazajac ja za jedyny, obiektywny i najbardziej skuteczny sprawdzian racji. Stad tez aprobowanie wojny i jej bohaterow poswiecajacych zycie w imie swoich idealow.
Panstwo faszystowskie utozsamione zostalo w tej doktrynie z pragnieniem zbiorowosci narodowej. Nie narod wiec tworzyl panstwo, lez panstwo ksztaltowalo narod. Cala najwyzsza wladza panstwowa posiadala zrodla personalne i skupiala sie w osobie wodza. Wodz zawsze mial racje, a jego wola byla najwyzszym prawem. Organizacja panstwa i partia stanowily nierozlaczna calosc. Panstwo mialo byc silne, scentralizowane, biurokratyczne i totalitarne. Totalitaryzm oznaczal militaryzacje zycia spolecznego, oparta na paramilitarnych bojowkach czlonkow partii faszystowskiej. Zycie gospodarcze panstwa faszystowskiego organizowac mialy korporacje, tj. ciala skupiajace przedsiebiorcow i robotnikow, realizujace idee solidarnosci spolecznej, bedacej odtrutka dla marksistowskiej koncepcji walki klasowej.
Faszysci zapowiadali wprowadzenie nowego systemu spolecznego, w ktorym gospodarka nie bedzie prywatna i oparta na wolnej konkurencji. Obiecywali skuteczny system opieki spolecznej, powszechna oswiate, likwidacje bezrobocia, godziwe place i 8-godzinny dzien pracy. Czesc tego programu spolecznego bedacy u wladzy faszysci rzeczywiscie zrealizowali.
Po II wojnie swiatowej, pomimo smutnych doswiadczen faszyzmu, w wielu krajach pojawily sie i pojawiaja proby reaktywowania tego ruchu. Ma to miejsce w Niemczech - gdzie w latach szescdziesiatych dzialala Narodowo-Demokratyczna Partia Niemiec (NPD) i tzw. partie odpryskowe, takie jak: Unia Niemiecka, Nowej Prawicy, Niemiecka Partia Konserwatywna, Partia Wolnych Niemcow, Wspolnota Niezaleznych Niemcow czy tez Niemiecka Partia Prawicowa, a obecnie rozwija sie Partia Republikanska. We Wloszech dominujacym ugrupowaniem neofaszystow jest Wloski Ruch Spoleczny i mniejsze: Mlody Wlochy i Nowy Porzadek, w Wielkiej Brytanii - Brytyjska Partia Narodowa i Brytyjska Partia Narodowo-Socjalistyczna, we Francji - Front Narodowy Jean Marie Le Pena.
Partie lub ugrupowania faszystowskie dzialaja poza tym w Belgii, Holandii, Austrii, Grecji, Chile, RPA i w innych krajach (Bogumil Szmulik, "Maly Leksykon Politologiczny", LUBELSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE, Lublin 1996).
Faszyzm wloski
W okresie miedzywojennym duza popularnoscia cieszyly sie partie polityczne okreslane mianem ruchow faszystowskich. Ich nazwa pochodzi od pierwszego takiego ruchu zorganizowanego przez Benito Mussoliniego we Wloszech w 1919 r., zwanego Fasci di Combattimento (Zwiazki Kombatantow), po wlosku fascio znaczy tyle, co wiazka, zwiazek). Takie ruchy powstaly niemal we wszystkich panstwach Europy, najwazniejszym obok wloskiego byl niemiecki narodowy socjalizm (nazizm), ale na przyklad na Wegrzech istnial ruch strzalkokrzyzowcow, a w Polsce dzialal Oboz Nrodowo-Radykalny. Niektore z tych ruchow zdolaly dojsc do wladzy w swoich panstwach (we Wloszech w 1922, w Niemczech w 1933, na Wegrzech w 1944 r.), innym nie udalo sie tego osiagnac. Poslugiwaly sie one przy tym roznymi wariantami ideologii, od nazwy ruchu wloskiego nazwanej faszyzmem.
Ideologia faszystowska, czerpiac z dorobku wielu prawicowych doktryn europejskich, byla jednak ideologia nowa, odmienna na przyklad od tradycyjnego konserwatyzmu czy nacjonalizmu. Faszyzm jako ideologia zawieral przede wszystkim krytyke i negacje innych doktryn: byl antyliberalny, antydemokratyczny, antyindywidualistyczny i antykomunistyczny. Faszysci nie uznawali dobra jednostki za istotna wartosc, nie przyznawali praw czlowiekowi - zgodnie z ideologia faszystowska czlowiek ma je tylko o tyle, o ile jest elementem jakiejs spolecznosci czy to narodowej, czy panstwowej. Faszysci negowali tez pacyfizm i pokojowa koegzystencje - uwazali, ze podstawa bytu ludzkiego jest walka, glosili zasady darwinizmu spolecznego, w mysl ktorego silniejszy wygrywa, co jest zgodne z zasadami naturalnej selekcji, gloryfikowali wojne, gardzili pieknoduchami, intelektualistami, pacyfistami. Faszysci uwazali zasade rownosci politycznej za demoralizujaca i zgubna, podobnie tez traktowali parlamentaryzm i wolna gre sil politycznych.
Weslug ideologii faszystowskiej, rzadzic powinny elity, a przede wszystkim wodz (Fuhrer, Duce). Faszyzm wyrazal pochwale zasady wodzostwa - wedlug faszystow - wedlug faszystow zasada ta powinna byc podstawa organizacji spoleczenstwa - wodz i posluszna druzyna to model, ktory realizowali nie tylko w swoich partiach, ale i w swoich panstwach, na wszystkich szczeblach wladzy. W ideologii faszystowskiej wladza wodza opierala sie na osobistej charyzmie, na jego rzekomo nadzwyczajnych zdolnosciach i osobowosci. Nie byl on wybierany, a jego pozycja nie mogla podlegac zakwestionowaniu w demokratycznej procedurze. Sprzyjalo to propagowaniu militarystycznego modelu wladzy - wodz rzadzil, reszta winna mu byla posluszenstwo.
Przyjmowane przez faszystow zalozenie, ze tylko ich wlasna doktryna odpowiada interesom panstwa i narodu prowadzilo do odrzucenia jakichkolwiek elementow pluralizmu spolecznego i politycznego: jedna miala byc partia, jedno panstwo i jeden wodz. ponadto ideologia faszystowska pretendowala zawsze do tego, by jednoczesnie byc swiatopogladem, dawac jednostce odpowiedzi na wszystkie mozliwe pytania nie tylko polityczne i spoleczne, ale i filozoficzne, i estetyczne.
Faszystowska koncepcja panstwa byla antyliberalna, idealem faszystow bylo panstwo obejmujace wszystko. Mussolini okreslil panstwo faszystowskie jako panstwo totalne, ktore zajmuje sie i gospodarka, i polityka, i wychowaniem duchowym spoleczenstwa. Totez faszysci zawsze zmierzali do objecia kontrola panstwa calego zycia jednostki. Faszyzm byl tez antyreligijny: w ideologii faszystowskiej nie bylo miejsca na autorytet inny niz wlasnej ideologii, wiara i jej zasady musialy ustapic wobec interesow panstwa czy narodu, nawet jesli ruchy faszystowskie wykorzystywaly niekiedy elementy religijne, a panstwa faszystowskie musialy w praktyce prowadzic polityke kompromisu z Kosciolem katolickim. Istotnym elementem kazdej odmiany ideologii faszystowskiej byl tez wyolbrzymiony nacjonalizm.
Faszyzm potepial ostro komunizm i socjalizm jako systemy nie uznajace naturalnej nierownosci ludzi, a takze jako ideologie nie sprzyjajace interesom narodowym. Z drugiej strony faszysci odzegnywali sie od panstwa wolnej konkurencji rynkowej. Zapowiadali przeprowadzenie rewolucji faszystowskiej, wprowadzenie nowego ladu spolecznego - ani komunistycznego, ani kapitalistycznego. Nie ukrywali tez, ze wojna jest ich celem - uzasadniali ja prawem do zdobywania przestrzeni zyciowej, do przewodzenia innym, do podboju slabych. Faszysci chetnie poslugiwali sie demagogia spoleczna - tak na przyklad Mussolini zapowiadal osmiogodzinny dzien pracy, zniesienie wielkiego kapitalu, wprowadzenie kontroli nad gospodarka, a Hitler obiecywal zniesienie "niewoli odsetek" i wielkich monopoli. Zadna z tych obietnic nie zostala zrealizowana. Ideologia faszystowska wymagala od czlowieka bezwzglednego podporzadkowania sie wspolnocie - czy to panstwowej, czy to narodowej, czy wreszcie rasowej. Faszyzmy poslugiwaly sie doktryna antysemityzmu i rasizmu w przedstawianiu wiezow narodowych jako obiektywnie istniejacych wiezow krwi.
Niemiecka odmiana ideologii faszyzmu byl narodowy socjalizm (nazizm). W nazizmie najwazniejszymi elementami byly doktryna rasizmu, przypisujaca Niemcom charakter rasy najlepszej, stworzonej do panowania nad swiatem i antysemityzm.
Klasyczny faszyzm byl zjawiskiem europejskim. Byl efektem obaw przed komunizmem po rewolucji pazdziernikowej, wielkiego kryzysu gospodarczego po po I wojnie swiatowej, a takze niezadowolenia mas z sytuacji ekonomicznej i miedzynarodowej (i Niemcy, i Wlosi, i Wegrzy uwazali traktat wersalski za niesprawiedliwy i krzywdzacy). Wszystkie te czynniki faszysci umiejetnie wykorzystali realizujac plany wojny i podboju. Ideologia faszystowska przetrwala kleske faszystowskich rezimow, po II wojnie swiatowej pojawily sie ugrupowania, opierajace sie na ideologii neofaszystowskiej. Obecnie takim ugrupowaniem jest Front Narodowy Le Pena we Francji (Pod redakcja Slawomiry Wronkowskiej i Marii Zmierczak, "Kompendium wiedzy o spoleczenstwie, panstwie i prawie", PWN Warszawa Poznan 1995).
00:03 Hrs. Siusiu (jasno-slomkowe + puszyste) + 1-sza szklanka wody.
01:39 Hrs. Siusiu (slomkowe + puszyste).
04:11 Hrs. Budzi mnie siusiu (slomkowe + puszyste).
05:33 Hrs. Budzi mnie siusiu (jasno-slomkowe + lekko puszyste).
05:47 Hrs. Ciezko mi sie oddycha, dusze sie + arytmia + wstaje. Temperatura w kuchni 21C + zrywam kartke z kalendarza: "Gdy sie ciagle zyje nad brzegiem przepasci, juz sie jej nie dostrzega" - POLA NEGRI.
06:33 Hrs. Lektura tronowa. "Gazeta Polska".
06:45 Hrs. Wskakuje na wage APSCO. 71 kg + arytmia + deszczowo za oknem.
No comments:
Post a Comment