Lamanie w

kosciach. Z wczorajszego slonca, dzis wpadlismy pod rynne. Rozpadalo sie. W Polsce wielki dzien. Swieto Narodowe 3 Maja i Matki Bozej Krolowej Polski. WIWAT KROLOWO POLSKI WIWAT WSZYSTKIE STANY. *** Ukorowaniem pracy sejmu bylo uchwalenie 3 maja 1791 r. konstytucji, zwanej oficjalnie Ustawa Rzadowa. Dokonano tego w obecnosci 1/3 czlonkow obu izb sejmu, w okresie ferii wielkanocnych. Konstytucja zachowywala dualizm panstwa (Korona i Litwa), ale znosila osobne urzedy centralne. Zniesiono tez liberum veto. Wladza wykonawcza spoczywac miala w rekach krola i ciala zwanego Straza Praw. W sklad tego ostatniego, oprocz monarchy, wchodzil prymas i ministrowie - Policji, Pieczeci, Interesow Zagranicznych, Wojny i Skarbu. Zniesiona zostala wolna elekcja. Tron mial byc dziedziczny, po smierci Stanislawa Augusta Poniatowskiego powinien przejsc w rece dynastii saskiej. Konstytucja stwierdzala, ze ustalony miedzy dziedzicem a chlopem stan prawny bedzie gwarantowany przez panstwo. Zachowano przywileje Kosciola katolickiego i szczegolna role szlachty. Konstytucja 3 maja wywolala ostra reakcja Rosji. Pod jej wplywem magnaccy opozycjonisci zawiazali w Targowicy na Ukrainie (de facto w Petersburgu) konfederacje w obronie "praw szlacheckich". Na jej czele stanal osobnik dosc ograniczony, ale bardzo bogaty, Szczesny Potocki, a czolowymi przywodcami byli hetmani Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski. W maju 1792 r. stutysieczna armia rosyjska wraz z targowiczanami ruszyla na Rzeczpospolita. Wojsko polskie liczylo 70 tysiecy zolnierzy, podzielonych na trzy korpusy. Okolo 30 tysiecy zolnierzy pozostawalo w glebi kraju. Okolo 22 tysiace liczyla sobie armia ukrainska na czele z bratankiem krolewskim, ksieciem Jozefem Poniatowskim. Pod jego komenda sluzyl gen. Tadeusz Kosciuszko, bohater wojny o niepodleglosc Stanow Zjednoczonych. Armia litewska, ktora liczyla 10-15 tysiecy zolnierzy, dowodzil ksiaze Ludwik Wirtemberski, a po jego zdradzie gen. Jozef Judycki. Dzieki talentom ksiecia Jozefa Poniatowskiego i Tadeusza Kosciuszki armii ukrainskiej udalo sie bez strat wycofac na linie Bugu, a nawet odniesc znaczaca zwyciestwo pod Zielencami (18 czerwca 1792 r.), ktore krol upamietnil ustanowieniem orderu Virtuti Militari. Duze straty poniosla natomiast armia litewska. Sytuacja militarna Polski nie byla jednak tragiczna. Doszlo wprawdzie do porazki pod Dubienka i przerwania linii Bugu, istnialy jednak nadal mozliwosci obrony. Kres nadziejom polozyl nieoczekiwanie sam krol, ktory pod koniec lipca 1792 r. przystapil do konfederacji targowickiej. Oznaczalo to koniec oporu. Ksiaze Jozef Poniatowski i Tadeusz Kosciuszko podali sie do dymisji, zwolennicy Konstytucji 3 maja uciekali za granice. Wladze objela konfederacja targowicka pod oslona bagnetow rosyjskich. Rozpoczely sie przesladowania wszystkich zwolennikow Konstytucji 3 maja, konfiskowano majatki, wprowadzono cenzure, dokonywano aktow zemsty (Wojciech Polak, "Blask Rzeczypospolitej od X do XXI wieku").