KORONA

KSIAZECA. *** KORONA. Korona jest istotnym elementem polskiego herbu szlacheckiego, choc w przeciwienstwie do koron zachodnioeuropejskich nie okresla miejsca w hierarchii (zgodnie z idea rownosci stanu szlacheckiego). Korony tego typu, zwane koronami rangowymi, sa nabytkiem obcym. Poczatkow korony upatruje sie w starozytnym Rzymie, gdzie wieniec sluzyl jako wyroznienie za zaslugi na polu bitwy nie tylko zwycieskich wodzow (corona graminea, triumphalis, ovatio), ale i wyrozniajacych sie mestwem zolnierzy (muralis, castrensis, navalis i in.). Przez Bizancjum, ktore uwazalo sie za spadkobierce imperium rzymskiego, gdzie diadem cesarski w postaci bialej opaski zdobionej klejnotami zastapiono przejeta od Persow w VII w. masywna korone z kilku zlotych plyt, polaczonych zawiasami, zawedrowala na dwor cesarza niemieckiego Ottona II. Od tego czasu uwaza sie ja za nakrycie glowy monarchow europejskich, pozniej ich wasali... Uzywanie koron zastrzezone bylo pierwotnie tylko suwerenom. Poniewaz system lenny obdarzal tym prawem wiele jednostek, sila rzeczy wkradly sie w tej mierze liczne naduzycia. Powstala dzieki temu zasada nakazujaca respektowac tylko korony rangowe, wyposazone we wlasciwe oznaki hierarchiczne. Wszystkie inne korony nabraly charakteru ozdob i nie byly chronione przez system prawny. Pomijajac korony monarsze, ktore w kazdym kraju maja swoj specyficzny, najczesciej zgodny z orginalem ksztalt, ogol koron rangowych podlega mniej wiecej jednakowym przepisom. W Niemczech, z ktorych heraldyka polska czerpala najwiecej inspiracji, korone hrabiowska wyposazono w dziewiec palek zakonczonych perlami, widzianych z przodu (czyli szesnascie w otoku), baronowska w siedem, szlachecka w piec (ryc. 20)... Polska, poczawszy od XVI w., poszla za przykladem Niemiec, z tym ze korona szlachecka, zaoppatrzona w trzy liscie winne i dwie palki z perlami, umieszczona na helmie, przestala byc korona rangowa w imie zasady rownosci (Pawel Dudzinski, "Alfaber heraldyczny").

*** 13 POLSKICH SZLACHECKICH RODOW KSIAZECYCH WG. HERBARZA ZBIGNIEWA LESZCZYCA "HERBY SZLACHTY POLSKIEJ". 1. CZETWERTYNSKI I

2. CZETWERTYNSKI II

3. OGINIEC

4. POGON LITEWSKA

5. TARNAWA

6. TUCHAN

7. TARCZOBRON

8. WARNIA

9. WIERUSZOWA

10. WISNIOWIECKI

11. WYSZOGOTA

12 ZAGLOBA

13. ZAREMBA