Na backyardzie widoki

przemijania. Drgawki jesieni. Paplanina spalonych kolorow na dywanach lisci. Smutno jakos, tak zadusznie. Zadumac sie idzie.

*** Pod koniec XIX wieku "Rusini" wyksztalcili juz wlasna warstwe inteligencka, poczatkowo rekrutujaca sie z synow ksiezy prawoslawnych i unickich, a potem rowniez z innych srodowisk. Ta inteligencja sila rzeczy orientowala sie na Niemcy, bo Cesarstwo Austrio-Wegierskie w tym okresie bylo juz przez nie zdominowane. Polski nie bylo, ale Niemcy rozgrywaly ten instynktowny antagonizm przede wszystkim, by zaszkodzic Rosji, a przy okazji i Polsce, ktora - jako Krolestwo Kongresowe - pozostawala z Rosja w unii personalnej, przynajmniej teoretycznie, bo praktycznie zwlaszcza po powstaniu styczniowym, kiedy zlikwidowano odrebnosc Krolestwa Polskiego. Taki stan trwal az do I wojny swiatowej, kiedy to po abdykacji cara Mikolaja Ukraincy utworzyli Ukrainska Centralna Rade. Jej proklamacje dotyczyly powolania autonomicznego rzadu, autonomii ukrainskiej w ramach Rosji. Po przewrocie bolszewickim nie bylo juz mowy o pozostawaniu Ukrainy w obrebie Rosji, tylko sfederowaniu z Rosja. Terytorium Ukrainy mialo obejmowac dziewiec guberni rosyjskich, a w innych mial byc proklamowany plebiscyt. I wreszcie 22 stycznia 1918 roku, po rozpedzeniu przez bolszewikow rosyjskiej Konstytuanty, Centralna Rada oglosila ostatecznie niepodleglosc. Ogloszenie autonomii w ramach Rosji bolszewickiej spowodowalo wybuch wojny ukrainsko-bolszewickiej, wskutek czego bolszewicy zajeli znaczna czesc obszaru Ludowej Republiki Ukrainy z Kijowem. Wtedy Rada zwrocila sie do panstw centralnych, ktore zaprosily ja do udzialu w rokowaniach w Brzesciu. 9 lutego 1918 roku panstwa centralne zawarly z URL traktat pokojowy, na podstawie ktorego URL otrzymala Chelmszczyzne i czesc Podlasia, a Austria zobowiazala sie do wydzielenia Lwowa, Przemysla i Galicji Wschodniej jako autonomicznego kraju. W traktacie brzeskim Rosja bolszewicka zobowiazala sie do ustapienia z terytorium URL, a na jej miejsce wkroczyly tam panstwa centralne. Z inspiracji niemieckiej dawny general carski Pawlo Skoropadski dokonal zamachu stanu, zlikwidowal URL, mianowal sie "hetmanem" i proklamowal powstanie panstwa ukrainskiego. Jednak po klesce Niemiec i rozpadzie Monarchii Austriacko-Wegierskiej, Niemcy nie mogly juz wspierac "Hetmanatu", wiec w grudniu 1918 roku Szymon Petlura przeprowadzil przewrot wojskowy i ponownie proklamowal URL. Jednak bolszewicy, ktorzy wobec kleski Niemiec oglosili traktat brzeski niewaznym, w listopadzie 1918 roku utworzyli Tymczasowy Robotniczo-Chlopski Rzad Ukrainy, a Armia Czerwona uderzyla na URL. W styczniu 1919 roku Ukraina wypowiedziala Rosji bolszewickiej wojne. Ogloszenie przez URL przylaczenia Zachodnioukrainskiej Republiki Ludowej wywolalo wojne z Polska. Jednak pod naciskiem bolszewikow, ktorzy zajeli Kijow, rzad URL wycofal sie na Wolyn i zawarl z Polska rozejm... W kwietniu 1920 roku Polska zawarla z URL porozumienie, w ktorym ja uznala, wytyczajac granice panstwowa na rzece Zbrucz, zrzekajac sie wzajemnych roszczen do pozostalych terytoriow. W maju 1920 roku Polacy odebrali bolszewikom Kijow, ale wkrotce, pod ich naporem, zaczeli sie cofac. Po bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 roku i bitwie niemenskiej we wrzesniu 1920 roku, Polska podpisala z bolszewikami zawieszenie broni, a w marcu 1921 roku zawarla z nimi pokoj w Rydze. W konsekwencji traktatu ryskiego URL stracila uznanie miedzynarodowe na rzecz ukrainskiej SSR. Jednak emigracyjny rzad URL na uchodzstwie utrzymal sie az do 1992 roku, kiedy to ostatni prezydent URL na emigracji przekazal prezydentowi Ukrainy Leonidowi Krawczukowi (Ukraina formalnie uzyskala niepodleglosc na podstawie umowy z Puszczy Bialowieskiej, likwidujacej ZSRR) akt stwierdzajacy, ze Ukraina jest prawnym nastepca URL (Stanislaw Michalkiewicz, "Kulisy wojny na Ukrainie").